Najbardziej popularnymi gatunkami pokrzywy są: Urtica dioica L. (pokrzywa zwyczajna) oraz Urtica urens L. (pokrzywa żegawka), które są rozpowszechnione w Europie, Północnej Afryce, Azji i Ameryce Północnej. Pokrzywa wykorzystywana jest przez przemysł spożywczy, włókienniczy, farmaceutyczny i kosmetyczny.

Przemysł spożywczy, coraz częściej powraca do pokrzywy w celu pozyskania z niej chlorofilu – zielonego barwnika oznaczanego na artykułach spożywczych jako E140. Sok z liści lub wywar z liści może służyć jako substytut podpuszczki, a młode pędy mogą być używane do produkcji piwa pokrzywowego. Kulinarnie natomiast wykorzystuje się ją do przyrządzania różnych potraw, jak np. do pesto, zupy, nadzienia do ciasta, sałatki, koktajlu, oczywiście herbaty, a także służy do dekoracji potraw.

Liście pokrzywy są cennym składnikiem kosmetyków, przede wszystkim stosowanym w celu wzmocnienia włosów, zwłaszcza przetłuszczających się, z łupieżem, z tendencją do wcześniejszego wypadania, a także kremów czy toników do cery tłustej, trądzikowej.

Liście pokrzywy są prawdziwą kopalnią cennych dla zdrowia składników: jak np. β-karotenu, neoksantyny, luteiny i likopenu, a także kwasu α-linolenowego, różnych związków polifenolowych, aminokwasów, chlorofilu, witamin: A, C, D, E, K, a także witaminy z grupy B, garbników, węglowodanów, steroli, polisacharydów, izolektyn i minerałów, przede wszystkim: selenu, cynku, żelaza, magnezu, krzemu i wapnia.

Ważne, by zbierać liście młode - dlaczego?

Świeże liście zawierają znacznie wyższe stężenia składników, niż liście starsze. Ciekawostką też jest to, że zwykle więcej chlorofilu i karotenoidów znajduje się w roślinach zebranych z miejsc cienistych. Kwitnąca i owocująca roślina zawiera większe ilości cystolitów. Cystolity to kryształki węglanu wapnia. Spożywane w dużych ilościach mogą wpływać drażniąco na nerki, przyczyniając się do powstania kamieni nerkowych u osób predysponowanych. Kamienie tworzące się w układzie moczowym są w 70-80% zbudowane z soli wapnia, a kryształy węglanu wapnia są obecne właśnie we wczesnych etapach tworzenia kamieni nerkowych.

Ziele lub liście pokrzywy

Napary z ziela pokrzywy stosowane były już przez starożytnych Egipcjan w celu złagodzenia objawów reumatyzmu. Obecnie zostało przeprowadzonych kilka badań w celu zweryfikowania tego tradycyjnego leczenia. Wyniki badań sugerują, że pokrzywa może pomagać złagodzić objawy choroby zwyrodnieniowej stawów, w tym bólu stawów (o niewielkim nasileniu), przede wszystkim w obrębie dłoni, kolan, bioder i kręgosłupa oraz działać przeciwzapalnie.

Stosowanie pokrzywy w połączeniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), pozwalało pacjentom zmniejszyć dawki tych leków, co jest korzystnym zjawiskiem, gdyż wiadomym jest, że długie stosowanie wysokich dawek leków przeciwzapalnych może powodować uszkodzenie błony śluzowej żołądka i być przyczyną choroby wrzodowej.

W badaniu pacjentów z ostrym zapaleniem stawów jedna grupa pacjentów przyjmowała 200 mg leku zawierającego substancję o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym o nazwie dikofenak w dawce 200 mg dziennie, a druga przyjmowała 50 mg leku z diklofenakiem oraz pulpę (duszona pokrzywa jak szpinak) przygotowaną z 50 g liści pokrzywy. Po 2 tygodniach stosowania skuteczność leczenia była porównywalna Obie grupy zaobserwowały 70% poprawę w redukcji bólu.

Liście pokrzywy wykorzystywane są także w piasku nerkowym dzięki właściwościom moczopędnym. Zwiększają przepływ w drogach moczowych i ilość wydalanego moczu. Dzięki temu wypłukiwane są też skuteczniej szkodliwe dla zdrowia produkty przemiany materii, co potocznie określane jest często jako działanie czyszczące krew. Działanie moczopędne przyniesie także korzyść osobom zmagającym się z obrzękami związanymi z niewydolnością krążenia, reumatyzmem, osobom na dietach odchudzających i oczyszczających.

Jak stosować?

Po zebraniu, najlepiej młodych górnych pędów szczytowych przed kwitnieniem rośliny, należy je wysuszyć. W tym celu najpierw delikatnie płuczemy liście w zimnej wodzie, osuszamy ręcznikiem papierowym, a następnie rozkładamy listki na powierzchni np. na papierze (niezadrukowanym!), tacy lub macie i zostawiamy w przewiewnym i suchym miejscu, bez bezpośredniego narażenia na promienie słoneczne. Po około tygodniu liście powinny być już wysuszone. Można wykorzystać też suszarkę do ziół lub piekarnik, ważne by nie przekraczać temperatury 35°C.

Prawidłowo wysuszone liście mają zielony kolor. Przechowujemy je w miejscu zacienionym i suchym. W celu przygotowania leczniczego naparu stosujemy 2-4 g suszu na szklankę wody do 3 razy dziennie w postaci herbaty.

Możemy też przygotować nalewkę na 45% alkoholu w proporcji na szklankę suszonych liści ok 6 szklanek alkoholu, tak by po odcedzeniu wyszło nam ok. 5 szklanek nalewki. Stosujemy ją do 3 razy dziennie po 2-6 ml.

Korzeń pokrzywy

Oprócz liści możemy także wykorzystywać korzeń pokrzywy, który ma nieco inne właściwości i zastosowanie.

Korzeń pokrzywy bogaty jest w polisacharydy, lektyny, lignany, sterole, kumaryny i wiele innych substancji, których nie ma, albo są w mniejszych ilościach, w liściach.

W badaniach wykazano, że w wyniku podawania pacjentom preparatów zawierających korzeń pokrzywy, zwiększał się przepływu moczu, a zmniejszało jego zaleganie w pęcherzu po oddaniu moczu. Wyraźne zmniejszał się też ból i dyskomfort podczas oddawaniu moczu.

Stąd korzeń pokrzywy, uznany jest za tradycyjny produkt leczniczy roślinny, stosowany w łagodzeniu objawów związanych z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (przerostem prostaty).

Należy tu jednak nadmienić, żeby uprzednio, przed podjęciem samoleczenia, udać się do urologa i sprawdzić w jakim stanie jest prostata, czy przypadkiem nie mamy do czynienia już z cięższym stanem. Jeśli lekarz wykluczy poważny stan, możemy wspomagać się np. korzeniem pokrzywy (są też inne zioła, ale o nich będzie w innym poście).  

Jak więc przygotować preparat?

Korzenie zbieramy już po sezonie. Wykopujemy je z ziemi jesienią, a następnie myjemy i bardzo dokładnie suszymy. Możemy wykorzystać do tego piekarnik i temp. Nieco wyższą niż w przypadku liści, tj. do 50 stopni. Prawidłowo wysuszone korzenie mają jasną barwę.

Następnie z 1.5 g całego, pokrojonego lub sproszkowanego suszonego korzenia i kłącza pokrzywy Urtica dioica L. i/lub Urtica urens lub ich mieszanin, należy przygotować odwar (czyli zagotować). Do przygotowania odwaru użyć szklankę wody, następnie, po zagotowaniu odcedzić i przyjmować w postaci herbaty 3-4 razy dziennie.

Dla tych, którzy wolą formy gotowe – oczywiście można skorzystać z dostępnych leków, które są w różnych postaciach – ziół do zaparzania, tabletek, płynów, zawierających suchy korzeń lub wyciągi przygotowane z korzenia. 

Uwaga! Jeśli Twoje objawy nie ustępują lub się pogarszają, konieczna jest diagnoza oraz porada lekarza. Nie zapomnij również zapytać farmaceuty, czy przyjmowane zioła nie kolidują z aktualnie przyjmowanymi lekami!